یکی از سیاست‌هایی که در این زمینه در پیش گرفته شده بومی‌سازی تولید قطعات خودرویی است. ایده‌ای که تلاش دارد هم همه قطعات لازم خودرو را در ایران تولید کرده و هم توان تولید آن را افزایش دهد.
صنعت خودروسازی در ایران در سال‌های اخیر بیش از هر چیزی درگیر ایجاد توازن میان عرضه و تقاضا بوده است. برقرار نشدن همین توازن ساده موجب شده تا قیمت خودرو در ایران افزایش پیدا کند و نارضایتی‌هایی هم در میان مشتری‌ها ایجاد شود.
پُربیراه نیست اگر بگوییم وضعیت خودرو در این روزهای ایران مهم‌ترین خبر عرصه صنعت در کشور است. نگاهی به جلسات رای اعتماد وزاری صمت در سال‌های اخیر به خوبی نشان می‌دهد که بازار خودرو و تولید آن مهم‌ترین دغدغه مسئولان است.
یکی از مهم‌ترین تصمیم‌ها در این زمینه ایجاد ثبات در بازار تولید قطعات خودرو است. چرا که تولیدکنندگان خودرو بزرگترین مشکل در مسیر کاهش تولید خودرو را کمبودهایی در تولید قطعات خودرو می‌دانند.
تأثیر تحریم‌ها بر بازار قطعات خودروی ایران
یکی از مهم‌ترین عواملی که بازار تولید قطعات خودرو و متعاقب آن بازار خودرو را تحت تأثیر قرار داده است، مسئله تحریم‌های اقتصادی علیه ایران است.
خودروبر جرثقیل در تبریز
این تحریم‌ها موجب شد که همکاری ایران با شرکای تجاری خارجی‌اش محدود شود و شرکت‌های خارجی همکار در عرصه خودروسازی ایران را تنها بگذارند.
همچنین این تحریم‌ها واردات مواد اولیه به ایران را هم با محدودیت‌ها و دشواریی‌هایی همراه کرد.
نتیجه همه این اتفاقات به اینجا ختم شد که بازار خودروی ایران با کمبود شدید قطعات مواجه شد. در گزارش‌ها آمده است که در آن سال‌ها بعضا تحویل خودروهایی تنها به دلیل نداشتن یک قطعه به تأخیر افتاده که این مسئله موجب ایجاد نارضایی‌هایی شده بود.
وضعیت با روی کار آمدن ترامپ در ایالات متحده و وضع تحریم‌های سختگیرانه‌تر علیه ایران بحرانی‌تر هم شد. نتیجه چنین وضعیتی در پیش گرفتن سیاست‌های جایگزین برای تأمین نیاز داخلی بود.
یکی از از اولین ایده‌هایی که خیلی جدی در این راستا پیگیری شد، ماجرای بومی‌سازی تولید قطعات خودرو در ایران بود.
تضمین حیات صنعت خودروسازی با تولید ۹۰ درصدی قطعات بومی
در حال حاضر شرکت‌های زیادی در کشور مشغول تولید قطعات خودرو هستند و تلاش دارند صنعت تولید قطعات خودرو در ایران را کاملا بومی کنند. با این حال با توجه به حجم بازار و میزان عرضه خودرو در کشور و تقاضای روزافزون کار سختی را در پیش دارند.
برخی تخمین‌ها نشان می‌دهد که اگر بتوانیم ۹۰ درصد قطعات خودرو را در ایران تولید کنیم دیگر هیچ عامل خارجی سیاسی یا اقتصادی نظیر تحریم‌ها نمی‌تواند بازار خودروی ایران را نابود کند.
محمدرضا نجفی منش، رئیس انجمن تخصصی صنایع همگن و نیرو محرکه و قطعه‌سازان کشور از جمله افرادی است که به این گفته معتقد است. او در گفت‌وگویی در خصوص پتانسیل‌های لازم برای بومی‌سازی خودرو می‌گوید:
«اگر تولید قطعات صنعت خودروسازی در کشور به ۹۰ درصد برسد، دیگر هیچ کشوری نمی‌تواند صنعت خودروسازی ایران را تحریم یا تهدید به نابودی کند. در واقع صنعت خودروسازی ایران نخستین صنعتی بود که در زمان اوباما و ترامپ تحریم شد، چون به اهمیت صنعت خودروسازی به خوبی واقف بودند و آمریکایی‌ها به دنبال نابودی صنعت خودرو در کشور بودند. به‌طور کلی در ساخت یک خودرو بیش از ۶۰ نوع فناوری به کار می‌رود.»
طبق آمار وزارت صمت، هزار و ۵۰۰ قطعه‌ساز در کشور وجود دارد که قطعات مورد نیاز صنعت خودروسازی و بازار لوازم یدکی خودرو در داخل را تأمین می‌کنند. این درحالی است که تعمیرگاه‌ها در کشور اغلب تعویض کار هستند و متأسفانه تعویض‌کاران جایگزین تعمیرکاران خودرو شده اند که این موضوع هزینه زیادی را روی دست مردم می‌گذارد.
۲۵ هزار قطعه خودرویی در یک دهه اخیر بومی‌سازی شده
مسئله تحریم‌ها مهمان تازه‌واردی در عرصه سیاسی و اقتصادی ایران نیست. چند دهه‌ای است که ایرانی‌ها با تحریم‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند و اثرات آن را روی زندگی‌شان به وضوح می‌بینند.
این مسئله موجب شده که از همان سال‌ها ایران به فکر خودکفایی در عرصه‌های استراتژیک بیفتد. با این پیش‌زمینه در صنعت خودروسازی هم تلاش‌هایی برای خودکفایی و بومی‌سازی شکل گرفته است.
گزارش مسئولان فعال در عرصه صنعت نشان می‌دهد که در این سال‌ها قطعه‌سازان داخلی زیادی پا در مسیر بومی‌سازی قطعات خودرو گذاشته‌اند. آمارها هم نشان می‌دهد که تعداد قابل توجهی قطعه در داخل بومی‌سازی شده است.
مسئله اصلی اما بالا بردن تیراژ تولید این قطعات است. برای نمونه در نیمه شهریور ماه ۱۴۰۱ نمایشگاه «خودکفایی صنایع تولیدی کروز» در تهران برگزار شد. در گزارش‌هایی که این شرکت در این نمایشگاه ارائه کرده آمده است:
«بیش از ۳۹۰۰ قطعه در ۱۸ گروه محصول بومی‌سازی شده‌اند. همچنین بیش از ۵۰۰ میلیون عدد قطعه طی یک سال اخیر خریداری شده است و که باعث شده از خروج ۶ میلیون یورو جلوگیری کند».
بومی‌سازی قطعات خودرو توپ در زمین تولیدکنندگان داخلی
با چنین ترسیمی از وضعیت موجود به نظر می‌رسد حالا توپ در زمین تولیدکنندگان داخلی قرار دارد. چرا که نیاز بازار می‌طلبد که آنها توان تولید خود را افزایش دهند.
عضو هیئت مدیره یکی از شرکت‌های تولید کننده قطعات داخلی که در نمایشگاه خودکفایی قطعات خودرو شرکت کرده بود در این زمینه می‌گوید:
«در حال حاضر بیش از ۳۰۰ تأمین‌کننده و مجموعه‌های کوچک و بزرگ در حوزه‌های مختلف از جمله انواع و اقسام قطعات فلزی، غیرفلزی شیمیایی و پلیمری با ما همکاری دارند. تلاش ما این است که با توجه به رویکرد سازمان مبنی بر کارآفرینی و ایجاد اشتغال، تا حد امکان بتوانیم نسبت به برون‌سپاری قطعات‌مان اقدام کنیم.
به عبارتی سعی داریم تولید قطعات وارداتی را با توجه به دانش، تکنولوژی و مهارت‌هایی که در کشور وجود دارد، به تامین‌کننده‌های داخلی واگذار کنیم.»
جهاد دانشگاهی دانشگاه
شریف هم دیگر مجموعه‌ای است که برای تولید قطعات بومی و تأمین نیاز بازار به میدان آمده است. این مجموعه در اردیبهشت سال ۱۴۰۱ اعلام کردند که توانسته اند در همکاری با ایران خودرو مشکل بومی‌سازی قطعات مورد نیاز این خودروساز را برطرف کنند.
مهندس علیرضا کریمی مدیر مرکز خدمات تخصصی ساخت سازمان جهاددانشگاهی صنعتی شریف با بیان این خبر اظهار داشت:
«تاکنون ساخت گیربکس های دستگاه پرس و قطعات یدکی کمپرسورها و ژنراتورهای برق، ایرگیج و … شرکت ایران‌خودرو به همت متخصصان مرکز خدمات تخصصی ساخت این سازمان با موفقیت به اتمام رسیده و وارد مرحله بهره‌برداری شده است.
طراحی، ساخت، نصب و راه‌اندازی بازوهای کامپوزیتی (فیبر کربنی) ربات‌های سالن پرس این شرکت نیز با بیش از ۷۰ درصد پیشرفت در دست انجام است.»